Έρευνα και Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Πατρών

>>Οι 446 περιοχές που είναι ενταγμένες στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό δίκτυο Natura 2000 της Ελλάδας (ΕΖΔ: Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, ΖΕΠ: Ζώνες Ειδικής Προστασίας).

Έγκριση του 1ου Ολοκληρωμένου Έργου LIFE για το φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα στην Ελλάδα (LIFE IP 4 Natura)

Tο 1ο Ολοκληρωμένο Έργο LIFE στην Ελλάδα στο τομέα της Φύσης (LIFE IP-Nature) με τίτλο: «LIFE IP 4 NATURA - Ολοκληρωμένες δράσεις για την διατήρηση και διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, των ειδών, των οικοτόπων και των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα» εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η υλοποίησή του ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου 2017. Με προϋπολογισμό 17 εκατ. ευρώ και διάρκεια 8 έτη, αποτελεί το μεγαλύτερο σε χρηματοδότηση και διάρκεια έργο που θα υλοποιηθεί στη χώρα μας στον τομέα του φυσικού περιβάλλοντος. Οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 που μέχρι το 2017 αριθμούσαν συνολικά τις 419, σήμερα είναι 446.

Συντονιστής του έργου είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Δ/νση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας). Το έργο θα υλοποιηθεί σε συνεργασία με 9 εταίρους (ΥΠΕΝ, Πράσινο Ταμείο, δύο Πανεπιστήμια– Πανεπιστήμιο Πατρών και Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, δύο ΜΚΟ– WWF Ελλάς, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, 4 Περιφέρειες).

Κύριες δράσεις του έργου:

1) Εκπόνηση, θεσμοθέτηση και υλοποίηση σχεδίων δράσης ειδών και οικοτόπων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος.

2) Πιλοτική εφαρμογή Σχεδίων Διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000 σε 4 γεωγραφικές περιοχές της χώρας (Περιφέρειες Αττικής, Κρήτης, Ανατολικής Μακεδονίας –Θράκης και Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας).

3) Δημιουργία καινοτόμων εργαλείων διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000.

4) Ανάπτυξη δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού που είναι αρμόδιο για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών.

5) Χαρτογράφηση, Αξιολόγηση Οικοσυστημάτων και των Οικοσυστημικών Υπηρεσιών σε όλες τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 της χώρας.

6) Ευρεία εκστρατεία ενημέρωσης για το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000.

7) Επικαιροποίηση του Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας για το δίκτυο Natura 2000 για την περίοδο 2021-2027.

8) Συντονισμός και παρακολούθηση των έργων που αφορούν τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 και χρηματοδοτούνται από όλες τις υπάρχουσες ευρωπαϊκές και εθνικές πηγές.

9) Κινητοποίηση πόρων για δράσεις σχετικές με τη βιοποικιλότητα και τη φύση από άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως είναι το ΕΣΠΑ, τα Επιχειρησιακά Προγράμματα των 13 Περιφερειών και το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.

Η υλοποίηση του έργου αναμένεται να βοηθήσει ουσιαστικά στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή δράσεων διασφάλισης της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας κοινοτικού και εθνικού ενδιαφέροντος και εν γένει στην προστασία της φύσης.

Το Πανεπιστήμιο Πατρών (Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βιολογίας Φυτών, Εργαστήριο Βοτανικής) είναι ένας από τους 9 εταίρους του εν λόγω έργου LIFE IP, με συνολικό προϋπολογισμό 1.2 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανόμενης της ιδίας και της εθνικής συμμετοχής) και συμμετέχει σε αρκετές επιμέρους δράσεις κυρίως που αφορούν την διαχείριση ειδών και οικοτόπων σε περιοχές του δικτύου Natura 2000.

Η σημαντικότερη δράση που συντονίζεται πλήρως από την ομάδα του Πανεπιστημίου Πατρών που συγκροτήθηκε για τις ανάγκες του έργου και αποτελείται από 6 επιστήμονες (μεταδιδάκτορες και υποψήφιους διδάκτορες) που έχουν ήδη προσληφθεί με συμβάσεις (το 2019 θα προσληφθούν ακόμη δύο), 4 μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Βιολογίας και 2 μέλη ΕΔΙΠ του Τομέα Βιολογίας Φυτών, αφορά την Χαρτογράφηση και Αξιολόγηση των Οικοσυστημάτων και των Υπηρεσιών τους (Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services- MAES).

Το 1ο εγκεκριμένο Ολοκληρωμένο Έργο LIFE (LIFE IP 4 Natura) και το Πανεπιστήμιο Πατρών

Τι είναι οι οικοσυστημικές υπηρεσίες;

Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες αποτελούν το μέτρο της συμβολής των δομών και των λειτουργιών των οικοσυστημάτων μιας περιοχής, μιας περιφέρειας, μιας χώρας στη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου.

• Γιατί χρειάζεται να χαρτογραφήσουμε και να αξιολογήσουμε τις Οικοσυστημικές Υπηρεσίες; Γιατί βρίσκονται σε άμεση εξάρτηση από τα ευρισκόμενα σε καλή λειτουργία και κατάσταση οικοσυστήματα και από το φυσικό κεφάλαιο (τα στοιχεία της φύσης μιας περιοχής που παράγουν άμεσα ή έμμεσα αξία για τον άνθρωπο, συμπεριλαμβανομένων των οικοσυστημάτων, των ειδών, του γλυκού νερού, της γης, των ορυκτών, του αέρα και των ωκεανών, καθώς και των φυσικών διεργασιών και λειτουργιών) μιας περιοχής, μιας περιφέρειας, μιας χώρας και τα οποία εξασφαλίζουν τη συστηματική «ροή» υπηρεσιών από τη φύση στην κοινωνία.
• Γιατί η χαρτογράφηση και η αξιολόγηση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους αποσκοπεί στην αειφόρο διατήρηση των φυσικών πόρων με στόχο την κοινωνική και οικονομική ευημερία, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα οικοσυστήματα (φυσικό κεφάλαιο) δεν μπορούν να παρέχουν οποιαδήποτε οφέλη στον άνθρωπο χωρίς την παρουσία: α) των ανθρώπων (ανθρώπινο κεφάλαιο), β) των κοινωνιών τους (κοινωνικό κεφάλαιο) και γ) του δομημένου περιβάλλοντος (δομημένο κεφάλαιο).
• Γιατί αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο στη λήψη πολιτικών αποφάσεων σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο που αφορούν τη διαχείριση των φυσικών πόρων, την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία από την κλιματική αλλαγή, τον χωροταξικό σχεδιασμό, τον περιορισμό των φυσικών καταστροφών, την συμβολή στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και έρευνα.

​Συνοψίζοντας:

​Οι σύγχρονες ανάγκες για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος γίνονται όλο και περισσότερο άμεσα αντιληπτές σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης σε σχέση με το παρελθόν. Σε αυτό έχει συμβάλει καθοριστικά και ο σύγχρονος τρόπος ενημέρωσης και ανταλλαγής γνώσεων και πληροφοριών, κυρίως ως προς το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και ως προς τις επιπτώσεις της στην αειφόρο παροχή βασικών αγαθών (όπως το πόσιμο και αρδευτικό νερό, η ρύθμιση των τοπικών κλιματικών συνθηκών, η προστασία από ακραία καιρικά φαινόμενα κλπ.) για την ευημερία ή ακόμα και την επιβίωση, σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, του ανθρώπου. Η κλιματική αλλαγή που αποτελεί θέμα που μονοπωλεί την επικαιρότητα, μαζί με την υποβάθμιση και την απώλεια της βιοποικιλότητας και τελικά των οικοσυστημάτων θα είναι το ζήτημα που θα απασχολήσει την παγκόσμια κοινότητα στο εγγύς μέλλον.

Βασιζόμενοι στις οικοσυστημικές υπηρεσίες (που ενσωματώνου πολύπλοκες και πιθανόν μερικές άγνωστες μέχρι σήμερα σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις των διαφόρων στοιχείων του περιβάλλοντος), τα κέντρα λήψης των αποφάσεων μπορούν να κατανοήσουν με μεγαλύτερη ευκολία για παράδειγμα τα προτεινόμενα αναπτυξιακά σχέδια, την προτεινόμενη περιβαλλοντική πολιτική ή τις επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία από μια εκτεταμένη αλλαγή των χρήσεων γης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα ολοκληρωμένα έργα LIFE (LIFE-Integrated Projects): 2014-2017

Τα Ολοκληρωμένα Έργα LIFE (LIFE IP):

• Είναι έργα μεγάλης κλίμακας, που έχουν ως στόχο την εφαρμογή συγκεκριμένων σχεδίων και στρατηγικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και την κινητοποίηση πηγών χρηματοδότησης (Κοινοτικής, εθνικής ή ιδιωτικής) με συμπληρωματικές δράσεις στο πλαίσιο ενός εγκεκριμένου έργου.
• Θεσπίστηκαν από την ΕΕ το 2014, με σκοπό να υποστηρίζουν τις αρμόδιες αρχές των Κρατών Μελών (Κ-Μ) της ΕΕ για την καλύτερη δυνατή εφαρμογή της περιβαλλοντικής και της κλιματικής νομοθεσίας.
• Παρέχουν χρηματοδότηση για σχέδια, προγράμματα και στρατηγικές που αναπτύσσονται σε περιφερειακό, πολύ-περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο.

• Υποστηρίζουν τα Κ-Μ ώστε να συμμορφώνονται με την βασική Ευρωπαϊκή Νομοθεσία σε έξι τομείς: α) Φύση, β) Νερό, γ) Αέρας, δ) Απόβλητα, ε) Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στ) Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Από το 2014 μέχρι σήμερα:

• Έχουν ολοκληρωθεί 25 έργα LIFE IP που συντονίστηκαν από τις εθνικές αρχές 14 Κ-Μ (και με δράσεις σε 18 χώρες), και είχαν συνολικό προϋπολογισμό μεγαλύτερο των 460 εκατ. Ευρώ.
• Επιτεύχθηκε η κινητοποίηση συμπληρωματικών κονδυλίων πάνω από 5 δισ. ευρώ από άλλα κοινοτικά και εθνικά ταμεία και από τον ιδιωτικό τομέα.